Otyłość wpływa na strukturę mózgu, a zmiany te mogą mieć potencjalne następstwa dla zdolności poznawczych – czyli zrozumienia otaczającego świata. Otyłość, szczególnie otyłość olbrzymia, wiąże się z utratą gęstości zarówno istoty szarej, jak i białej w mózgu, co oznacza, że objętość tkanki nerwowej jest mniejsza u osób otyłych w porównaniu do osób o prawidłowej masie ciała.
Mechanizmy, przez które otyłość wpływa na mózg:
- Stan zapalny: Otyłość prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego, który może wpływać na układ nerwowy. Podwyższone poziomy markerów zapalnych, takich jak białko C-reaktywne (CRP) czy cytokiny, mogą prowadzić do degeneracji neuronów oraz uszkodzenia tkanki mózgowej.
- Zaburzenia metaboliczne: Otyłość często wiąże się z problemami metabolicznymi, takimi jak insulinooporność, cukrzyca typu 2 czy nadciśnienie, które mogą negatywnie wpływać na przepływ krwi w mózgu, co może prowadzić do uszkodzenia tkanki nerwowej i zmniejszenia jej objętości.
- Stres oksydacyjny: Wysoki poziom stresu oksydacyjnego, czyli nadmiernej ilości reaktywnych form tlenu, który jest typowy dla otyłości, może prowadzić do uszkodzeń komórek mózgowych i degradacji istoty szarej i białej.
Główne obszary mózgu dotknięte przez otyłość:
- Kora czołowa: Ten obszar odpowiada za funkcje wykonawcze, takie jak podejmowanie decyzji, planowanie i kontrola impulsów. Zmniejszenie gęstości istoty szarej w tej części może prowadzić do trudności z kontrolowaniem zachowań, co może przyczyniać się do nadmiernego jedzenia.
- Wyspa (insula): Odpowiada za przetwarzanie emocji, odczuwanie sytości i kontrolę apetytu. Zmiany w tym obszarze mogą sprawiać, że osoby otyłe jedzą więcej, nawet gdy są syte.
- Hipokamp: Ten obszar związany z pamięcią również może być dotknięty. Badania wykazały, że otyłość może wiązać się z gorszą pamięcią epizodyczną oraz trudnościami z uczeniem się.
Objawy zmian w strukturze mózgu:
- Problemy z pamięcią i koncentracją: Osoby z otyłością mogą doświadczać trudności z koncentracją, zapamiętywaniem nowych informacji oraz przetwarzaniem danych.
- Zaburzenia poznawcze: Długotrwałe skutki mogą obejmować obniżenie funkcji poznawczych, co może prowadzić do większego ryzyka rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, takich jak demencja.
- Zwiększona impulsywność i trudności w kontroli emocji: Zmniejszenie gęstości w obszarach mózgu odpowiedzialnych za kontrolę impulsów może prowadzić do trudności w powstrzymywaniu się przed nadmiernym jedzeniem czy podejmowaniem impulsywnych decyzji.
Chirurgia bariatryczna przywraca właściwą gęstość istoty białej i szarej mózgu
Badania wykazały, że otyłość negatywnie wpływa na mózg, zmniejszając ilość tkanki szarej i białej. Dotyczy to obszarów mózgu odpowiedzialnych za kontrolę nagród, hamowanie impulsów i apetyt, co może prowadzić do nadmiernego jedzenia. W badaniu uczestniczyło 47 osób z otyłością olbrzymią, które przeszły operację bariatryczną, oraz 29 osób o prawidłowej masie ciała, które były grupą kontrolną.
Przed operacją osoby otyłe miały mniejszą ilość tkanki szarej i białej, zwłaszcza w częściach mózgu odpowiedzialnych za myślenie i kontrolę apetytu. Po operacji bariatrycznej, dzięki utracie wagi, odnotowano wzrost ilości tkanki białej w całym mózgu oraz częściowy wzrost tkanki szarej, głównie w tylnych partiach mózgu.
Te zmiany sugerują, że utrata wagi po operacji może poprawić stan mózgu i zmniejszyć ryzyko problemów z myśleniem i pamięcią w przyszłości. Wyniki pokazują także, że zdrowy styl życia, w tym utrzymanie prawidłowego poziomu tłuszczów we krwi, ciśnienia krwi i cukru, ma pozytywny wpływ na mózg.
Z praktycznego punktu widzenia, dla osób z otyłością, operacja bariatryczna może nie tylko pomóc w schudnięciu, ale także poprawić funkcjonowanie mózgu. Ważne jest jednak, aby po operacji regularnie kontrolować zdrowie, zwłaszcza pod kątem ciśnienia, poziomu tłuszczów we krwi i cukru.
Źródło: Tuulari, J. J., Karlsson, H. K., Antikainen, O., Hirvonen, J., Pham, T., Salminen, P., Helmiö, M., Parkkola, R., Nuutila, P., & Nummenmaa, L. (2016). Bariatric Surgery Induces White and Grey Matter Density Recovery in the Morbidly Obese: A Voxel-Based Morphometric Study. *Human Brain Mapping, 37*(11), 3745-3756. https://doi.org/10.1002/hbm.23272